کارشناسان آثار لئوناردو داوینچی، درباره اثری که «مونالیزای آیزول‌ورث» نام گرفته، اختلاف نظر دارند. آنها هنوز نمی‌دانند که آیا این اثر، یک نسخۀ واقعیِ دیگر از «لبخند ژوکوند» اثر لئوناردو داوینچی، نقاش ایتالیایی عصر رنسانس است یا یک کپی از اثر مشهور او.
آگهیاین معما چند دهه است که کارشناسان را به فکر برده است؛ اینکه آیا «مونالیزای آیزول‌ورث» واقعی است؟
ماجرا از این قرار است که نسخه دومی از تابلوی «لبخند ژوکوند» اثر مشهور لئوناردو داوینچی وجود دارد و در این تابلو نیز بار دیگر چهرۀ «مونالیزا» در موقعیتی مشابه به تصویر کشیده شده است.
اما در تابلوی دوم، به نظر می‌رسد که «لیزا دل ژوکوندو» یا همان مونا لیزا که یک بانوی نجیب‌زادۀ اهل فلورانس بوده، جوان‌تر و حتی به نظر عده‌ای شادتر از بانویی است که در تابلوی مشهور «لبخند ژوکوند» نگهداری شده در موزه لوور پاریس دیده می‌شود.
برخی از کارشناسان معتقدند که تابلوی «مونالیزای آیزول‌ورث» نسخه‌ای قدیمی‌ترِ تابلوی مشهور «لبخند ژوکوند» و مربوط به دوران جوانیِ خانم ژوکوند است و در واقع داوینچی، دو تابلو از چهرۀ او کشیده است.
سرگذشت تابلوی «مونالیزای آیزول‌ورث»
این اثر شگفت‌انگیز در سال ۱۷۷۸ میلادی به انگلستان برده شد و توسط خانواده «مونتاکوت» خریداری شد.
پس از آن در سال ۱۹۱۳ میلادی یک مجموعه‌دار آثار هنری به نام «هیو بلیکر» که ساکن منطقه «آیزول‌ورث» در غرب لندن بود، موفق شد این تابلو را از این خانواده بخرد و به این ترتیب برای اولین بار نام «مونالیزای آیزول‌ورث» را روی آن گذاشت.
پس از درگذشت بلیکر، این نقاشی در سال ۱۹۴۷ میلادی به یک مجموعه‌دار آمریکایی به نام «هنری پولیتزر» فروخته شد. پولیتزر بخش قابل توجهی از عمر خود را صرف تلاش برای اثبات این موضوع کرد که این نقاشی، واقعا اثر لئوناردو داوینچی است. او حتی در همین رابطه کتابی با عنوان «ژوکوند کجاست؟» نوشت.
پس از مرگ پولیتزر، این تابلو توسط کنسرسیومی از افراد ناشناس خریداری و به مدت ۴۰ سال در خزانه یک بانک سوئیسی نگهداری شد.
اکنون «بنیاد مونالیزا» مستقر در سوئیس، این اثر را در نمایشگاهی در شهر تورین ایتالیا و تحت نام «اولین مونالیزا» به نمایش گذاشته است.
ژوئل فلدمن، دبیر «بنیاد مونالیزا» به روزنامه بریتانیایی تایمز می‌گوید: «ما پیش از این ثابت کرده‌ایم که لئوناردو دو مونالیزا نقاشی کرده ابود و این تابلو، دومین مونالیزا است.»
این بنیاد همچنین می‌گوید که لئوناردو داوینچی تابلوی «مونالیزای آیزول‌ورث» را ۱۰ سال زودتر از تابلوی «لبخند ژوکوند» تکمیل کرده است.
در این نمایشگاه، بخشی از تحقیقات این بنیاد که طی دهه‌ها درباره ریشه‌ها و تاریخچه این پرتره انجام شده نیز در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.
مسئولان بنیاد می‌گویند که برای اطمینان از درستی سخنانشان برای سال‌ها با دانشمندانی همچون جان آسموس از دانشگاه کالیفرنیا نیز کار کردند و آزمایش‌هایی را انجام دادند که نشان می‌داد همان هنرمند چهرۀ هر دو زن را نقاشی کرده است.
اما افرادی همچون پروفسور مارتین کمپ، کارشناس تاریخ هنر از دانشگاه آکسفورد می‌گوید که این اثر متعلق به داوینچی نیست. او معتقد است که بنیاد «درباره این پرتره را تبلیغ می‌کند» تا ارزش آن را افزایش دهد.
پروفسور مارتین کمپ می‌گوید که اولا «هیچ چیزی وجود ندارد که نشان دهد» این چهرۀ مونالیزا است و دیگر اینکه، این پرتره روی بوم نقاشی شده است در حالی‌که لئوناردو داوینچی فقط روی سطوح چوبی نقاشی می‌کرده است.
این نقاشی تا ۲۶ می ۲۰۲۴ میلادی در شهر تورین، برای بازدید علاقمندان در معرض نمایش است.