تنها دو رفراندوم در جمهوری اسلامی اجرا شده است. اولی دو ماه بعد از انقلاب سال ۵۷ برای تعیین نظام جدید حکومتی کشور بود و دیگری در سال ۱۳۶۸ برای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران انجام شد. اما حالا علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی میگوید مردم امکان تحلیل برای شرکت در رفراندوم را ندارند.
زمانی شعار جمهوری اسلامی ایران در حدود ۴۴ سال پیش «میزان رأی ملت» بود و در قانون اساسی هم جایی برای برگزاری رفراندوم در نظر گرفته شده بود. اما حالا به گفته علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، مردم امکان تحلیل برای برگزاری رفراندوم را ندارند و نمیشود درباره مسایل گوناگون کشور همهپرسی برگزار کرد.
روز گذشته علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در صحبتهایی با برگزاری رفراندوم برای تصمیمگیری در مسائل مختلف کشور مخالفت کرد و گفت: «چطور میشود رفراندوم کرد، در مسائلی که تبلیغات میشود کرد، از همه طرف حرف میشود زد؟ اصلاً یک کشور را شش ماه درگیر بحث و جدل و گفتگو و دوقطبیسازی میکنند برای اینکه یک مسئلهای رفراندوم بشود. در همهی مسائل رفراندوم بکنیم؟ یعنی قضایا اینجوری نیست که آدم اینجور ساده از رویشان [عبور کند].»
او بعد هم در حالی که عنوان میکرد مردم امکان تحلیل مسایل را ندارند ادامه داد: «کجای دنیا این کار را میکنند؟ مگر مسائل گوناگون کشور قابل رفراندوم است؟ مگر همهی مردمی که در رفراندوم باید شرکت کنند و شرکت میکنند، امکان تحلیل آن مسئله را دارند؟ این چه حرفی است؟»
این صحبتهای علی خامنهای در واکنش به درخواست مخالفان حکومت ایران و برخی از مسئولان سابق که بارها از برگزاری رفراندوم گفتهاند، عنوان شده است. اما حالا واکنشهای بیشتری را هم از سوی مخالفان و هم در شبکههای اجتماعی به خود جلب کرده است.
مردم قدرت و امکان تحلیل ندارند؟
تنها دو رفراندوم در جمهوری اسلامی اجرا شده است. اولی دو ماه بعد از انقلاب سال ۵۷ با پیشنهاد روحالله خمینی، رهبر انقلاب ایران برای تعیین نظام جدید حکومتی کشور بود و دیگری در سال ۱۳۶۸ برای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران انجام شد.
از طرفی اصل پنجاه و نهم قانون اساسی نیز به همه پرسی و مراجعه مستقیم به آرا مردم اشاره دارد و توضیح میدهد که در مسایل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.
صحبتهای آقای خامنهای در کنار این بند قانون اساسی واکنشهایی را برانگیخت. علی افشاری، تحلیلگر و فعال سیاسی ایرانی در توییتر خود نوشت: «مخالفت دگرباره خامنهای با رفراندوم فقط گویای ویژگی اقتدارطلبانه مندرج در نظریه و نهاد ولایت فقیه نیست بلکه یک استکبار فکری متکی به صغارت عموم ملت را آشکار میکند. از دید او حکمرانی محدود به خواص است و مردم به نام عوام استضعاف ذهنی دارند که راه علاجش پیروی از حاکم اصلح است!»
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس در واکنش به صحبتهای آقای خامنهای صورت مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی درباره اصل رفراندوم و اصل ۵۹ قانون اساسی را بازنشر کرد. محمد جواد اکبرین، دینپژوه و روزنامهنگار در توییتی به صحبتهای روحالله خمینی مبنی بر اینکه «میزان رأی ملت است» اشاره کرد و نوشت: «خامنهای امروز گفت چون همه مردم قدرت تحلیل مسئلهای که به رفراندوم گذاشته میشود را ندارند با رفراندوم مخالف است. هر دینی به قدرت برسد وضع همین است. موقعی که میخواهد از نردبان بالا برود میزان رأی ملت است؛ وقتی بالا رفت دیگر مردم قدرت تحلیل ندارند».
کاربران دیگر فضای مجازی هم در واکنش به صحبتهای علی خامنهای با هشتگهایی از جمله «قدرت تحلیل» و «امکان تحلیل» تکههای از صحبتها و تصمیمات اشتباه مسئولان در ۴۴ سال گذشته را به اشتراک گذاشتند.
حسین محمدی یزدی فعال رسانهای، مدیر مسئول سایت مبین ۲۴ و کانال خبری ایران تایمز هم ویدئویی از آیتالله خمینی در جمع نمایندگان منتخب در مجلس خبرگان قانون اساسی در ۲۷ مرداد سال ۱۳۵۸ در قم را بازنشر کرد. در این ویدئو آقای خمینی میگوید: «اکثریت هرچه گفتند آرایشان معتبر است، ولو به ضرر خودشان باشد. شما وکیل مردم هستید شما وَلِیّ آنها نیستید که بگویید این به ضرر شماست... مسیر ملت را بروید، ولو عقیدهتان این است که مسیر ملت خلاف صلاحشان است! ملت می خواهد این طور کند، شما چکار دارید؟! ملت رای داده و رایاش در همه جای دنیا معتبر است. انصاف نیست که شما مطلبی بگویید که برخلاف مسیر ملت است. اگر چنانچه چنین چیزی هم گفته شود، پیش نمیرود. برای اینکه اولا شما از طرف ملت برای هرچیزی وکیل نیستید و ثانیا برخلاف مصلحت مملکت، ملت و خود آقایان است.»
کدام کشورها رفراندوم برگزاری میکنند؟
بخشی از صحبتهای علی خامنهای درباره رفراندوم به این موضوع اشاره داشت که در دیگر کشورهای دنیا رفراندوم برگزار نمیشود. به همین ترتیب هم بخشی دیگر از واکنشها به آمار رفراندوم در کشورهای مختلف دنیا با موضوعات مختلف معطوف بود. عمادالدین باقی، فعال حقوق بشر ایران در توییتر خود نوشت: «درسوئیس گاهی در سال چند رفراندم برگزار میشود. سال۲۰۲۰ چند همه پرسی انجام شد. درآنجا برای افزایش بهای شیر یا وضع مسکن یا بعضی قوانین نیز رفراندم برگزار میکنند. ایران سوئیس نیست اما این انتظار نابجایی نیست که طبق اصل۶و۵۹ قانون اساسی و حق حاکمیت ملی، برای امور بسیار مهم رفراندم برگزار شود. از سال ۱۹۹۰ تا کنون، ۱۳۰ رفراندوم در سوییس برگزار شده. در ایتالیا از ۱۹۹۰ تاکنون ۶۰ رفراندوم برگزار شده است. در ایرلند در همین دوره زمانی، مردم در ۳۰ رفراندوم شرکت کردهاند. در بریتانیا، اسپانیا و فرانسه هم در سی سال گذشته ۳ رفراندوم و در دانمارک ۲ همه پرسی برگزار شده است.»
همچنین عباس میلانی، مورخ، ایرانشناس، پژوهشگر در واکنش به صحبتهای خامنهای نوشت: «در سال ۲۰۲۲ در آمریکا ۱۴۰ رفراندم در مسایل کوچک و بزرگ بود. خامنهای با قاطعیتی همسنگ بیخبریاش میگوید کجای دنیا در هر مساله رفراندوم میکنند، مردم صلاحیتی برای رای دادن در این مسایل ندارند. مردم خواستار رفراندوماند تا این قاطعیت جاهلانه و این بیاحترامی به مردم پایان بگیرد.»
به فیس بوک یورونیوز فارسی بپیوندید
آقای خامنهای در حالی مدعی است که رفراندوم در دیگر کشورهای دنیا برگزار نمیشود که انگلیس در سال ۲۰۱۶ رفراندوم برکسیت و خروج از اتحادیه اروپا را برگزار کرد. در سال ۲۰۱۸ در ایرلند رفراندوم لغو قانون ممنوعیت سقط جنین برگزار شد. در دیگر کشورها نه تنها درباره مسایل مهم اجتماعی، اقتصاد و سیاسی بلکه درباره مسایل روزمره مردم هم رفراندوم برگزار میشود. هفته گذشته شهروندان پاریس در یک رفراندوم عمومی به ممنوع شدن اجاره دادن اسکوترهای برقی در این شهر رای دادند.