اگر فوتبالدوستان ایرانی در پنج جام جهانی پیشین، بیصبرانه چشمانتظار گلزنی بازیکنان تیم ملی کشورشان بودند تا با شادی آنها همراهی کنند، این بار گروهی از مردم نه تنها منتظر صعود بدون شادی تیم ملی از مرحله گروهی هستند بلکه حتی از تماشاگران، بازیکنان و مربیان تیمهای حریف نیز انتظارهای دیگری دارند.
اگر فوتبالدوستان ایرانی در پنج جام جهانی پیشین، بیصبرانه چشمانتظار گلزنی بازیکنان تیم ملی کشورشان بودند تا با شادی آنها همراهی کنند، این بار گروهی از مردم کشور نه تنها منتظر صعود بدون شادی تیم ملی از مرحله گروهی هستند بلکه حتی از تماشاگران حاضر در ورزشگاه، بازیکنان و مربیان تیمهای حریف نیز انتظار دارند که حمایت خود را از معترضان ایرانی نشان دهند. اما این انتظار چگونه و تا چه حدی میتواند عملی شود؟
انتظار معترضان از جام جهانی قطر به عنوان عاملی برای انعکاس بیشتر مطالبات و شعارهای بنیادین آنها از جمله «زن، زندگی، آزادی» تا به نمایش گذاشتن جلوهایی از سرکوب آنها و گرامیداشت یاد قربانیان اعتراضهای ضدحکومتی که تا آن زمان وارد سومین ماه پیاپی خود شده، مدام در حال افزایش است.
اگر تا دیروز گروهی از مردم ایران انتظار داشتند که مهدی طارمی و سردار آزمون پس از به ثمر رساندن گل در مسابقات جام جهانی شادی نکنند، از امروز بخشی از آنها به کمتر از اجرای حرکت قیچی کردن مو، آن گونه که سعید پیرامون در فینال جام بین قارهای فوتسال اجرا کرد، قانع نخواهند شد. انتظارهای روزافزونی که با همراهی هر چه بیشتر ورزشکاران و به ویژه فوتبالیستهای سابق و فعلی با خواستههای معترضان، در حال افزایش است.
حداقل در عرصه فوتبال باشگاهی، طی هفتههای اخیر چند حرکت نمادین به نمایش گذاشته شده است: از توقف شادیهای پس از گل توسط برخی فوتبالیستها تا حرکت جمعی بازیکنان باشگاه استقلال تهران برای برگزاری بدون شادی مراسم دریافت جام قهرمانی سوپرجام باشگاههای ایران. یک ماه پیش هم، اکثر بازیکنان تیم پرسپولیس تهران با مچبند مشکی مقابل تراکتورسازی تبریز به میدان رفتند که خاطره مچبندهای سبز علی کریمی، مهدی مهدویکیا، جواد نکونام، حسین کعبی، مسعود شجاعی و محمد نصرتی در ترکیب اصلی و وحید هاشمیان و خسرو حیدری روی نیمکت بازی با کره جنوبی را همزمان با سرکوب اعتراضها به نتایج انتخابات سال ۱۳۸۸ و شکلگیری جنبش سبز، زنده کرد.
هر چند معترضان به دلیل برگزاری بدون تماشاگر مسابقات در ایران، هنوز به ورزشگاهها راه پیدا نکردهاند ولی در خارج از کشور، هر زمان که فرصت کردهاند، شعارهای خود را فریاد زده و در قالب پارچهنوشت به نمایش گذاشتهاند. ایرانیان معترض و محروم از حضور در استادیوم ماریا انزر دورف اتریش حتی پیش از بازی دوستانه ایران و سنگال در خارج از این ورزشگاه تجمع اعتراضی علیه جمهوری اسلامی برگزار کردند. آنها یکشنبه شب نیز خارج از محل برگزاری فینال جام بین قارهای فوتسال بین تیمهای ایران و برزیل در امارات عربی متحده تجمع کردند و شعارهای علیه رهبر جمهوری اسلامی و در حمایت از علی کریمی، ستاره سابق فوتبال ایران و مهمترین ورزشکار حامی معترضان، سر دادند.
پس از به نتیجه نرسیدن کارزار محروم کردن تیم فوتبال ایران یا به تعبیر حامیان این کارزار «تیم فوتبال جمهوری اسلامی» از حضور در جام جهانی قطر که با طرح موارد نقض حقوق بشر از سوی این رژیم و نیز همکاری تسلیحاتی آن با روسیه شکل گرفته بود، کارزارهایی با ایفای نقش پررنگ ایرانیان مقیم خارج از کشور برای همراهسازی بازیکنان و مربیان تیمهای حریف ایران، به ویژه ایالات متحده و انگلیس آغاز به کار کرده است. طراحی نمادهایی برای استفاده در مچبندها و یا حرکات نمادین برای ادا کردن در ابتدای بازی یا به هنگام به ثرم رساندن گل و حتی ابراز همبستگی با معترضان ایرانی در جریان گفتگو با رسانهها از جمله تدارکات این کارزارهاست.
رفتارهایی که میتواند فشار را بر تیم ایران بیشتر کند و مانع از بیتفاوتی آنها در جریان رخدادهایی همچون صفآرایی ابتدای بازی با حضور بازیکنان تیم رقیب، گل زدن و گفتگو با رسانهها شود. تصور امتناع از انجام حرکتی مشترک که از سوی بازیکن تیم آمریکا یا انگلیس درخواست شده برای بازیکنان ایرانی دشوار خواهد بود. همچنین بیتفاوتی آنها در مراسم آغاز مسابقه با تیمهای به تعبیر جمهوری اسلامی «دشمن»، آن هم در شرایطی که مثلا بازیکنان تیم مقابل در حال انجام حرکتی نمادین برای اعلام همبستگی با زنان ایران هستند، به موجی از انتقادهای مردمی علیه آنها دامن خواهد زد. حتی اگر همچون بازیکنان تیم ملی فوتسال ایران در پیش از آغاز مسابقه فینال جام بین قارهای با برزیل، تصویر ساکت آنها به هنگام خواندن سرود ملی پخش شود یا حرکت نمادین آنها در جریان بازی به سراسر دنیا مخابره شود، فشارهای حکومتی بر آنها افزایش خواهد یافت.
معترضان همچنین امیدوارند که همزمان با حضور در استادیومهای محل برگزاری مسابقههای تیم ایران بتوانند پرچمها، پارچهنوشتها، تیشرتهای منقش به شعارهای معترضان خیابانهای ایران را همزمان با همراه کردن تماشاچیان خارجی در سر دادن شعار جهانی شده «زن، زندگی، آزادی» به اهتزاز درآورند، چه پیش از حضور در استادیوم، چه در جریان بازیها و حتی پس از خروج از ورزشگاهها.
مجموعه این رفتارها چه از سوی تماشاچیان و چه از سوی بازیکنان دو تیم قطعا میتواند پوشش زنده بازیها را برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی و روایت آن را برای گزارشگران تلویزیونی دشوار کند. صدا و سیما و گزارشگرانی که سالها به پررنگکردن ارزشهای ایدئولوژیک و شعارهای سیاسی به ویژه در جریان رقابتهای بینالمللی ورزشکاران ایرانی عادت کرده بودند، تا کنون تلاش کردهاند تا با سکوت و سانسور سکوت و حرکات نمادین بازیکنان، از پخش فراگیر این تصاویر خودداری کنند.
به اینستاگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
اما به نظر میرسد که جمهوری اسلامی راهکار دیگری را نیز دنبال میکند، آن هم اعمال فشار سیاسی بر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس از جمله امارات و قطر است که ساختار سیاسی آنها با دموکراسی غربی منطبق نیست و تا کنون به رسمیت شناختن حق اعتراضهای سیاسی مسالمتآمیز مخالفان حکومت نیز در آنها چندان مطرح نبوده است. در همین چارچوب، روزنامه رسمی دولت جمهوری اسلامی، ایران روز دوشنبه نوشت: «پس از مسابقه فوتبال ساحلی ایران و امارات در چهاردهم آبان ، برخی از تماشاگرانی که در ورزشگاه فوتبال ساحلی شهر دوبی حضور داشتند ، در بیرون از ورزشگاه تجمع کردند و شعارهای ساختار شکنانه علیه نظام جمهوری اسلامی سر دادند. نکته قابل توجه آنکه هر گونه اقدام سیاسی در کشور امارات با محدودیت های جدی روبروست با این حال پلیس این کشور هیچ اقدامی علیه شعارهای ساختارشکنانه این افراد انجام نداد. این اقدام دولت امارات طبیعتا با حسن همسایگی تطابق ندارد و در صورت عدم برخورد مناسب این کشور باید تبعات این اقدام ضدایرانی خود را پذیرا باشد. و گرنه تبعات این اقدام خصمانه به زودی دامن این کشور را خواهد گرفت.»
البته جمهوری اسلامی در مورد قطر این امیدواری را دارد که روابط حسنه سیاسی با این کشور بیش از پیش در دشوارتر کردن تلاش مخالفانش برای انجام تحرکات سیاسی در دوحه به کار آید و پلیس قطر نه تنها با برگزاری هر گونه تجمع سیاسی در ایام برگزاری جام جهانی مقابله کند، بلکه چه به هنگام ورود به ورزشگاه و چه در زمان برگزاری مسابقهها از ورود و استفاده از پرچمها و پارچهنوشتها به جرم آلوده کردن فضای برگزاری مسابقه ورزشی با مسایل سیاست جلوگیری کنند.
همچنین با وجود مخالفت فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) با اعتراضهای سیاسی در استادیومها، مقررات محدود کننده درج هر گونه شعار سیاسی بر پیراهن و لباس زیر بازیکنان و حرکات سیاسی آنها نیز از سوی این نهاد وضع شده که میتواند به اخراج و محرومیت بازیکنان و جریمه نقدی فدراسیون فوتبال آن کشور منجر شود.
اما فیفا بارها اعلام کرده که به ارزشهای متعالی انسانی از جمله آزادی بیان اعتقاد دارد و زمانی هم که استفاده از حرکات نمادین و شعارهایی در حمایت از جنبش اعتراضی شکل گرفته نسبت به کشته شدن جورج فلوید، مرد سیاه پوست غیرمسلح که در بازداشت پلیس در ایالات متحده کشته شد، در میان فوتبالیستها رواج پیدا کرد، جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا گفت که این حرکت مستوجب «تشویق» است.