آگهیانتخاب احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان بر مسند ریاست مجلس خبرگان رهبری با توجه به نتیجه انتخابات دوره جدید این مجلس در هفتم اسفندماه سؤال‌های بسیاری را برانگیخته است. چرا علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی که نفر اول مردم تهران برای مجلس خبرگان بود و لیست منتشر شده از سوی او با عنوان «خبرگان مردم» رأی مردم را کسب کرد برای ریاست خبرگان کاندیدا نشد؟ آیا آن‌طور که او اعلام کرده «در آنجا [مجلس خبرگان] نیاز نیست که انسان رئیس باشد و همین‌که در خبرگان باشم، خوب است.» ریاست این مجلس چندان تأثیری برای آینده و انتخاب رهبری جدید در صورت درگذشت آیت‌الله خامنه‌ای نخواهد داشت؟ با ترکیب هیات رئیسه و شرایط جدید، توازن سیاسی درون خبرگان به چه شکل در خواهد آمد؟
احمد منتظری، صاحب‌نظر مسائل سیاسی و مذهبی و فرزند آیت‌الله منتظری در گفتگو با یورونیوز می‌گوید که ریاست یا عدم ریاست اکبر هاشمی رفسنجانی در خبرگان تأثیر چندانی ندارد ولی انتخاب احمد جنتی به عنوان رئیس این نهاد، نوعی دهن‌کجی به مردم است که با رأی سلبی نشان دادند او را نمی‌خواهند و او با تبصره توانست وارد خبرگان شود.
محمدصادق جوادی حصار، روزنامه‌نگار اما عدم کاندیداتوری آقای هاشمی برای ریاست خبرگان را ناشی از تیزبینی او می‌داند و به یورونیوز می‌گوید که آقای هاشمی تلاش دارد نقش محوری، معتدل و مرضی‌الطرفین خود را به‌رغم همه تلاش‌هایی که برای از بین بردن چنین نقشی صورت گرفته،احیا کند.
۸۸ عضو دوره جدید مجلس خبرگان رهبری که از روز سه شنبه آغاز به کار کرد با ۵۱ رأی، احمد جنتی را بر مسند ریاست نشاندند. ابراهیم امینی و محمود هاشمی شاهرودی، دیگر کاندیداهای ریاست به ترتیب ۲۱ و ۱۳ رأی کسب کردند. محمدعلی موحدی کرمانی و محمود هاشمی شاهرودی، نایب‌رئیسان اول و دوم و قربانعلی دری نجف‌آبادی و احمد خاتمی،، منشی‌های هیات‌رئیسه جدید خبرگان هستند. خبرگانی که در پایان اولین نشست خود با انتشار بیانیه‌ای با آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی اعلام بیعت کرده‌اند.
برخی تحلیل‌گران انتخاب احمد جنتی به عنوان رئیس مجلس خبرگان را انتقام از مردم تهران می‌دانند که با رأی سلبی خود مانع از حضور محمد یزدی، رئیس سابق مجلس خبرگان و همچنین محمدتقی مصباح یزدی شدند. احمد جنتی هم به عنوان آخرین نفر توانست به خبرگان راه یابد. برخی دیگر معتقدند که چنین ترکیبی در هیات رئیسه مجلس خبرگان، نشانگر سیطره تندروها است.
چرا هاشمی کاندیدا نشد؟
احمد منتظری، صاحب‌نظر مسائل سیاسی و مذهبی در گفت‌و‌گو با یورونیوز عدم کاندیداتوری اکبر هاشمی رفسنجانی را قابل دفاع می‌داند و می‌گوید: «هر موقع ایشان می‌خواهد کاری بکند که بر قدرتش افزوده شود، چنان جوسازی می‌کنند که مملکت را بر هم می‌ریزند. نزدیک انتخابات هیات رئیسه خبرگان دیدیم که برای یک ملاقات ساده فائزه هاشمی با خانم فریبا کمال‌آبادی که شش ماه با هم در زندان زندگی کرده‌اند و یک احوالپرسی ساده بود، چقدر در مملکت فضاسازی کردند؛ مراجع را تحریک کردند و چطور سازماندهی کردند. آقای هاشمی می‌بیند با افرادی طرف است که هیچ اهل منطق نیستند و وقتی بخواهد خود را در معرض انتخابات قرار دهد با روزنامه‌ها و صداوسیمایی که دارند با غوغاسالاری جو مملکت را برهم می‌ریزند و منافع عمومی و مصالح عمومی به خطر می‌افتد. آقای هاشمی به این دلیل کاندیدا نشدند.»
محمدصادق جوادی حصار، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل سیاسی اما نظر دیگری دارد. او در گفتگو با یورونیوز می‌گوید: «آقای هاشمی در این دوره خبرگان نمی‌خواست خود را در مقابل جریانی قرار دهد که تصورشان به درست یا غلط این شده که آقای هاشمی ساز مخالف با برخی جریان‌ها و دستگاه‌ها می‌زند و به‌عنوان یک عنصر مقابله‌جو می‌خواهد شرایطی را در خبرگان ایجاد کند که جریان خاصی را محدود کند. او در واقع می‌خواست از اینکه آقای هاشمی در ذهن آن جریان به لیدر جریان مقابله جو تبدیل شود، پیشگیری کند.»
به گفته آقای جوادی حصار اما عدم کاندیدا شدن آقای هاشمی دلیل عمومی‌تری هم دارد: «آقای هاشمی به‌عنوان یک نیروی معتدل میانجی دلسوز انقلاب، تلاش خود را مصروف این می‌کند که تمام ظرفیت‌های درون مجموعه خبرگان را تحت تأثیر قرار داده و با خود همراه کند و به‌عنوان یک رهبر معنوی و میدانی در خبرگان بتواند در مواقع لزوم همان نقشی را ایفا کند که بعد از امام خمینی ایفا کرد. بدون تردید اگر آقای هاشمی میدان‌داری نمی‌کرد و آن شرایط را هدایت نمی‌کرد، رهبر شدن آقای خامنه‌ای راحت نبود. آقای هاشمی دارد تلاش می‌کند همان نقش محوری و معتدل خودش – که مرضی‌الطرفین است و همه جریانات سیاسی درون نظام حالا با کمی اختلاف‌نظر به آن نظر دارند- را احیا کند. به‌رغم همه تلاش‌هایی که صورت گرفته تا این نقش خنثی شود و از بین برود.»
تأثیر و نقش جنتی در مسند ریاست
محمدصادق جوادی حصار درعین‌حال معتقد است که «اگر آقای هاشمی نمی‌خواست آقای جنتی رئیس خبرگان شود، می‌توانست ممانعت به عمل آورد و یا کاری کند که حداقل رأی وزینی نداشته باشد اما این کار هیچ سودی نداشت.»
او می‌گوید: «آقای هاشمی با طرح آقای امینی و حمایت از او سعی کرد موضع خود را در حد اعتدال و میانه نگه دارد و با تیزبینی خاصی، فلش [پیکان] تهاجم را از خود به سمت دیگری هدایت کرد. آقای جنتی هم با ظرفیت سنجی‌هایی که در اجتماع از ایشان شده و با رأیی که در خبرگان رهبری آورد و شرایطی که داشت، می‌داند ظرفیت اینکه بخواهد یک جریان سیاسی را در مقابل آقای هاشمی و جریان اعتدال و تحول‌خواهی در کشور هدایت و مدیریت بکند ندارد. بنابراین با رئیس خبرگان شدن آقای جنتی، ترمزدستی پروسه انسجام‌بخشی به جریان مقابلِ تحول خواهان در خبرگان کشیده می‌شود و ظرفیت خیلی بالایی نمی‌توانند نشان دهند.»
آقای جوادی حصار درباره موازنه سیاسی داخل خبرگان توضیح می‌دهد: «نگاهی که به ترکیب هیات رئیسه بکنیم می‌بینیم موحدی کرمانی اگرچه پشتوانه‌های نظامی سیاسی و.. هم دارد اما نسبت به احمد خاتمی چهره معتدل‌تری است. وقتی او نایب‌رئیس اول و شاهرودی دوم می‌شود و احمد خاتمی بعد از دری نجف‌آبادی منشی می‌شود، یعنی ساختار خبرگان دارد سیگنال‌هایی را می‌فرستد که رعایت پاره‌ای از شئونات هم تابع شرایط است؛ یعنی اگر شرایط عوض شود بعید می‌دانیم آقای جنتی که هیچ، آقای احمد خاتمی هم موضوعیتی در خبرگان داشته باشند و بتوانند شأنیتی برای خود درست کنند.»
او می‌گوید: «۳۵ نفر از خبرگان در همین شرایط به آقای جنتی رأی نداده‌اند. این‌ها بخش سیال تعیین‌کننده‌ای هستند که تابع شرایط می‌توانند موازنه‌ها را برهم بزنند. این ۳۵ نفر می‌توانند خیلی تحت تأثیر نوع عملکرد جریان‌های داخل خبرگان باشند مثل عملکرد آقای هاشمی یا عملکرد تیم مقابلش لاریجانی و جنتی و… من تصور می‌کنم این ۳۵ نفر متأثر از آن فضای درونی می‌توانند اتفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای را رقم بزنند.»
احمد منتظری اما حضور احمد جنتی در مسند ریاست خبرگان را بی‌تأثیر نمی‌داند و می‌گوید: «آن بالا نشسته جلسه را اداره می‌کند اینکه به چه کسی وقت صحبت بدهد و به چه کسی ندهد و.. این مسلماً بی‌تأثیر نیست ولی شخصیت آقای هاشمی جوری است که در کنار هم باشد مثل شیر در قفس است، اگر تشبیه درستی باشد. یعنی کنار هم باشد حرفش خریدار دارد مخصوصاً در روز مبادا و من فکر می‌کنم خبرگانی هم که الآن سکوت کرده‌اند و چیزی نمی‌گویند در روز مبادا نظر درستشان را اعلام می‌کنند ولو اینکه حالا چشمی به قدرت دارند و از جایی به آنها خط دهی می‌شود که چه انتخاب کنید و نکنید. ولی در آن روز مبادا چنین آقابالاسری ندارند و می‌توانند تصمیم درست را بگیرند.»
او می‌افزاید: «من فکر نمی‌کنم ریاست و عدم ریاست شخصی مثل آقای هاشمی رفسنجانی تأثیر چندانی داشته باشد اما انتخاب آقای جنتی یک دهن‌کجی به آرای مردم است مردم رأی سلبی دادند و گفتند ایشان را نمی‌خواهیم و با تبصره وارد مجلس شد. چنین کسی را به عنوان رئیس تعیین کردن، دهن‌کجی به آرای مردم و دهن‌کجی به دموکراسی است که آقایان ادعا می‌کنند ولی از طرفی این مجلس سالی دو یا سه بار جلسه دارد و این ریاست فقط در همین چند روز سال نمود پیدا می‌کند و فکر نمی‌کنم مسئله مهمی باشد.»
در انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری که هفتم اسفندماه برگزار شد، بسیاری از داوطلبان نزدیک به اکبر هاشمی رفسنجانی از جمله سیدحسن خمینی، نوه آیت‌الله خمینی و موسوی بجنوردی از سوی شورای نگهبان ردصلاحیت شدند. با این حال لیستی که آقای هاشمی منتشر کرده بود در کنار لیست ائتلاف اصطلاح طلبان و حامیان دولت برای مجلس شورای اسلامی، از سوی سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهوری اسبق ایران، لیست امید نامیده شد، این دو لیست بیشترین آرا را در تهران و تعدادی از شهرهای دیگر ایران کسب کردند.
مجلس خبرگان رهبری دوره‌ای هشت ساله دارد و با توجه به سن و بیماری رهبر فعلی جمهوری اسلامی گمانه‌زنی‌ها بر این است که این مجلس، رهبر آتی جمهوری اسلامی را تعیین خواهد کرد و ازاین‌جهت عملکرد این دوره از خبرگان حائز اهمیت است.