شیرین عبادی، حقوقدان، فعال حقوق بشر و برنده جایزه نوبل صلح در ایران است. او روز نهم دسامبر در پاریس به نمایندگی از طرف عبدالرضا تاجیک روزنامه‌نگار ایرانی که اکنون در زندان است و به عنوان روزنامه‌نگار سال از سوی گزارشگران بدون مرز انتخاب شده، جایزه او را دریافت کرد.
حسین علوی از بخش فارسی یورونیوز با خانم شیرین عبادی گفتگویی درباره وضعیت حقوق بشر در ایران انجام داده است:
یورونیوز: خانم عبادی، به یورونیوز خوش آمدید.
شیرین عبادی: ممنونم، سلام بر شما و همه بینندگان عزیز.
یورونیوز: اگر موافق باشید از مسئله حقوق بشر شروع کنیم. شما طی سال های اخیر همواره تاکید داشته اید که در ارتباط با ایران، حقوق بشر تحت الشعاع مناقشه هسته ای قرار گرفته است. آیا این هشدار شما و کسان دیگری که این نظر را دارند، توجه بیشتر دولت ها و مجامع بین‌المللی را به مسأله حقوق بشر در ایران جلب کرده است؟
شیرین عبادی: تا حدوی توجه شده، اما نه به میزانی که کفایت بکند. هنوز هم کشورهای غربی فقط به فکر امنیت خودشان هستند و بر پرنسیپ هایی که مدعی طرفداری از آن ها هستند، زیاد پافشاری نمی کنند. از جمله دیدیم که در مذاکراتی که اخیرا با دولت ایران داشتند، باز هم حقوق بشر را فراموش کردند و صحبت فقط روی این بود که غنی سازی را ادامه بدهند یا خیر. حرف من اینست که کمی هم به آنچه که ادعا می کنید بپردازید و بپرسید که در ایران برای چه مردم به زندان می روند؟
یورونیوز: پدیده عجیبی که در ایران مشاهده می شود، نه تنها پی گرد و بازداشت مخالفان سیاسی، فعالان حقوق بشر و روزنامه نگاران، بلکه پیگرد و بازداشت زنجیره ای وکلای این متهمان است . یعنی وکیل یک متهم سیاسی دستگیر میشود و بعد وکیل وکیل او هم به همین ترتیب و این روند ادامه می یابد. برای مثال خود شما وکیل تعدادی از فعالان سیاسی و حقوق بشر بوده و هستید. در عین حال خانم نسرین ستوده اکنون وکالت پرونده ای را دارد که در ارتباط با خود شماست و او اکنون در زندان و تحت محاکمه است! چه امکانات بین الملی بویژه برای وکلا وجود دارد تا بتوانند از مصونیت بیشتری در زمینه استفاده از حق وکالت خود برخوردار باشند؟
شیرین عبادی: در ابتدا اجازه دهید بگویم که چرا دولت اینهمه روی وکلا فشار می آورد. دولت مایل نیست که متهمان سیاسی، وکلایی را برای دفاع از خود در دادگاه انتخاب کنند که مستقل هستند. برای وکلای مستقل، محدودیت‌ها روز به روز بیشتر شده است. خصوصا برای وکلایی که با رسانه‌ها مصاحبه می کنند. در حال حاضر ما پنج وکیل در زندان داریم. این علاوه بر خانم نسرین ستوده است که برخلاف قانون در حبس انفرادی هستند و در اعتراض به رفتار خلاف قانون، دست به اعتصاب غذا زده‌اند و به شدت نگران حال ایشان هستیم. وکیل دیگری که در زندان است و متاسفانه بیمار است، آقای محمد اولیایی فر است که به علت دفاع شجاعانه از متهمان کمتر از 18 سال که اعدام شده اند، به یک سال حبس محکوم شده اند. بیماری ایشان جدی است ولی دادگاه حاضر نیست مرخصی استعلاجی به ایشان بدهد که بتوانند درمان بشوند. این سخت گیری ها نشان از چیز دیگری هم دارد و آن عدم استقلال قوه قضایی است. طبق قانون، وکیل هنگام دفاع از همان مصونیت های قاضی برخورداراست. اما به این مصونیت توجه نمی شود. هنگام دستگیری وکلا، من چندین نوبت با انجمن بین المللی وکلا و سایر همکارانمان در کشورهای دیگر مثل فرانسه و اسپانیا صحبت کرده ام و همچنین مراتب را کتبا به گزارشگر ویژه اسقلال قضایی و گزارشگر ویژه حقوق بشر در سازمان ملل گزارش داده ام. تمام اینها در پرونده نقض حقوق بشر ایران ثبت می شود و به همین دلیل است که دولت ایران هر ساله در مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه می گیرد و از او می خواهند که به تعهدات بین المللی خودش عمل کند.
*یورونیوز: خانم عبادی اگر بخواهیم نوع برخورد دولت ها با برندگان جایزه نوبل صلح را به عنوان نمونه ای از برخورد با مسئله حقوق بشر درنظر بگیریم، شاید بتوانیم مقایسه ای بکنیم بین برخوردی که دولت برمه با آن سان سوچی کرده، برخوردی که دولت چین با لیاشیائو بو کرده و همچنین برخوردی که دولت ایران با شما کرده است.
خود شما این مقایسه را چگونه می بینید؟ آیا اکنون که مجبور هستید در خارج از ایران بسر ببرید، تاثیرگذاری خودتان را در چه حد می بینید؟ آیا امکان اینکه در ایران می ماندید وجود داشت؟*
شیرین عبادی: دولت ایران به بهانه اینکه من مالیات جایزه نوبل را که در سال 2003 برنده شده بودم نداده ام، کلیه اموال من را مصادره کرد. و جالب است که مالیاتی را که از من مطالبه کردند حتا بیش از رقم خود جایزه بود. در حالی که طبق قانون، جوایز معاف از مالیات هستند. همسر من در زندان بود، خانواده من در زندان بودند و ممنوع الجروج هم هستند و خلاصه مشکلات زیادی را برای من ایجاد کردند. اما حتا قبل از این حوادث هم، یعنی در سال 2008، برخلاف قانون آمدند و دفتر کانون مدافعان حقوق بشر را که من با پول جایزه نوبل خریده بودم و در اختیار این مرکز قرار داده بودم بستند. و چون رفتارشان خلاف قانون بود من شکایت کردم. اما تا کنون حتا یک قاضی جرئت نکرده که این پرونده را ورق بزند. به همین دلایل است که می گویم قوه قضایی ایران استقلال خودش را از دست داده است.
یورونیوز: به عنوان پرسش پایانی، چرا فعالیت مدنی و مسئله حقوق بشر در ایران تا این اندازه با سیاست در آمیخته است؟ برخی پژوهشگران می گویند که تلقی از خشونت و مسئله حقوق بشر در جوامع مختلف، تا حدودی بستگی به ویژگی های فرهنگی دارد. از طرف دیگر برخی دولت ها هم می‌گویند ما اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون های بین‌المللی را با برداشت ایدئولوژیک خودمان قبول داریم. مثلا دولت ایران برداشت اسلامی از حقوق بشر را مطرح می کند. چگونه می‌توان با این برداشت‌های مختلف نسبت به حقوق بشر تفاهم داشت؟
شیرین عبادی: دولت ایران هرگاه که متهم به نقض حقوق بشر می شود، متوسل می شود به نسبیت فرهنگی و همان حرف هایی که شما زدید. ولی باید بگویم که دولت ایران کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی- سیاسی و کنوانسیون بین‌المللی حقوق اقتصادی- اجتماعی را بدون هیچگونه شرط و رزروی پذیرفته است. بنابراین وقتیکه یک کنوانسیون را می پذیرد باید اجرا هم بکند.
مسئله حقوق بشر مسئله ای سیاسی نیست. یک استاندارد بین المللی است و ارتباطی به شرق و غرب ندارد. اسلامی و مسیحی هم ندارد. اگر مسلمان ها به مناسبت اینکه مسلمان هستند به خودشان اجازه می دهند که یک اعلامیه حقوق بشر بنویسند و بگویند ما فقط از آن اطاعت می کنیم، خیلی طبیعی است که این حق را باید برای پیروان سایر ادیان هم قائل بشوند که آن‌ها هم برای خودشان بر مبنای مذهبشان یک اعلامیه حقوق بشر بنویسند. به این ترتیب از این به بعد ما شاهد اعلامیه یهودی حقوق بشر، اعلامیه بودایی حقوق بشر، اعلامیه هندویی حقوق بشر و هزاران اعلامیه حقوق بشر خواهیم بود و آنگاه دیگر حقوق بشری درکار نخواهد بود. حقوق بشر یک استاندارد بین‌المللی است.
یورونیوز: خانم عبادی از اینکه دعوت یورونیوز را برای شرکت در این مصاحبه پذیرفتید، سپاسگزارم.
شیرین عبادی: خیلی ممنونم، موفق باشید.